د بهرنیو چارو وزارت چارسمبالي امیر خان متقي د ختیځې مدیترانې سیمې لپاره د روغتیا نړیوالې ټولنې له مشرې حنان بلخي او مل پلاوي سره په کتنه کې له دې ټولنې څخه وغوښتل، چې د افغانستان روغتیايي سیستم تجهیز او پیاوړی کړي.

په دې کتنه کې، چې نن (دوشنبه د لړم اته‌ویشتمه) تر سره شوه؛ متقي ویلي، چې د څلور لسیزو جګړو له کبله د هېواد لرې پرتې سیمې له روغتیايي خدمتونو بې برخې پاتې شوې دي.

دغه راز امیر خان متقي وغوښتل، چې د درملو په برخه کي دي کورني صحي سکټورونه غښتلی شي، چې د افغانستان صحي مرکزونه  تمویل او افغانان له صحي پلوه پرځان بسیا شي.

د هیواد د بهرنیو چارو وزیر همدراز د پوليو او نورو ساري ناروغيو سره د ګډې مبارزې په اړه هم خبرې وکړې او له دې پلاوي یې وغوښتل، چې د پولیو او نورو نارغیو لابراتوارونه دي په افغانستان کې جوړ او فعاله شي.

دغه راز د د روغتیا نړیوالې ټولنې (WHO)سیمه‌یزې مشرې حنان بلخي له اسلامي امارت څخه مننه وکړه، چې له (WHO) سره یې تل همکارۍ کړې او د کار کولو فرصتونه یې ورته برابر کړي دي.

حنان بلخي د سعودي عربستان په جده کې د «مکروب ضد درملو پر وړاندې د مقاومت» پر نوم د وزیرانو څلورمي ناستې په اړه، چې په دې وروستیو کې جوړه شوې وه هم معلومات وړاندي کړل او څرګندوي؛ د روغتیا په اړه په نړیوالو ناستو کې هڅه کوي، چې افغانستان ته د نړیوالو روغتیاپالانو پام راوګرځوي.

دغه راز حنان بلخي ژمنه وکړه، چې په افغانستان کي به د داخلي صحي بنسټونو سره له نږدې کار وکړي، چې پیاوړی او تجهیز شي.

همداراز په ننۍ ناسته کې د بېل ګېټس بنسټ د نړېوال انکشاف رییس کرېستوفر جې اِلیس ویلي؛ بنسټ یې هڅه کوي، چي په افغانستان کې د پوليو يا ګوزڼ د ساري او خطرناکې ناروغۍ د له‌منځه وړلو لپاره ګټور ګامونه پورته کړي.

ویل کیږي، چې د افغانستان لپاره د یونیسیف چارواکي ویلي؛ اداره یې  له افغان حکومت سره کار کوي، چې نړیوال بانک له پنجشېر څخه کابل ته د پاکو اوبو دلیږد پروژه پلې کړي.

په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږۍ دفتر (OCHA) وايي، د هېواد روغتیايي سیسټم د سقوط په حال کې دی او په دې اړه اندېښنې زیاتې شوې دي.

اوچا، چې د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه تر ۲۰۲۴ کال پورې بشري وضعیت او اقتصادي بحران څېړلی څرګندوي: سره له دې، چې افغانستان د اسلامي امارت د واکمنۍ په درې کلونو کې شاوخوا ۶ اعشاریه ۷ میلیارډ ډالر مالي مرسته ترلاسه کړې؛ خو په دغه هېواد کې بشري او اقتصادي بحران اوس هم پخپل حال پاتې دی.

دغه بنسټ د ښځو او نجونو پر بنسټیزو حقونو د بندیزونو او خنډونو زیاتوالی یو له هغو عواملو ګڼي، چې په تېرو درېو کلونو کې یې دغه کړکېچ نور هم پیاوړی کړی دی.

د دې ټولنې د معلوماتو له مخې، افغانستان یوازې په ۲۰۲۲ ز. کال کې شاوخوا ۳ اعشاریه ۳ میلیارډ ډالر مالي مرسته ترلاسه کړې ده.

اوچا د بانکدارۍ په سکټور کې د ګډوډۍ او د دوه اړخیزو پراختیایي همکاریو د ناڅاپه ځنډ له کبله رامنځته شوی سخت اقتصادي زوال، د خوراکي توکو د نه خوندیتوب د کچې لوړوالی، بېېوزلي او وچکالي په هېواد کې د اوسني بحران د نورو عواملو په توګه یاد کړل.

په دې شننه کې راغلي، چې له ۲۰۲۱ کال څخه تر اوسه پورې اسلامي امارت له ۳۹۲ اوامرو څخه ۷۱ یې په بشردوستانه چارو کې د افغان ښځو ګډون په مستقیمه توګه پر نښه کړی دی.

اوچا وايي، چې د اسلامي امارت دغو لارښوونو په افغانستان کې د بشري فعالیتونو پر وړاندې د پام وړ ننګونې رامنځته کړې دي.

په دې شننه کې راغلي، چې د مرسته کوونکیو هېوادونو لخوا د بودجې کمېدا به په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ټولنې د اوسنيو بشري فعاليتونو ساتل ناشوني کړي.

دا په تاسې حال کې ده، چې د اسلامي امارت عامې روغتیا وزارت چارسمبالي د ملګرو ملتونو د وګړو صندوق له حوزوي مشر سره په لیدنه کې د افغانستان د روغتايي سیسټم د پیاوړتیا لپاره د نړیوالو روغتیايي ادارو مرسته اړینه یاده کړې ده.

د ملګرو ملتونو د ماشومانو صندوق څرګنده کړې، چې د روان کال په سپټمبر میاشت کې یې له ۲۴۰۰ روغتیايي مرکزونو سره مرسته وکړه.

یونیسف زیاته کړې، چې اوسمهال په افغانستان کې ۶ اعشاریه ۱ میلیون وګړي اړینو روغتیايي خدمتونو ته لاس رسی لري.

سربېره پدې په ۱۰ ولایتونو کې ۵۰ ښوونځي پاکو اوبو، د لاس مینځلو اسانتیاوو او نوي جوړ شويو یا ترمیم شويو تشنابونو ته لاسرسی ترلاسه کړ.

په هر حال د سپټمبر تر میاشتې پورې، په افغانستان کې د ماشومانو لپاره د یونیسف د بشردوستانه مرستو غوښتنه (HAC) یوازې ۴۱ سلنه تمویل شوې ده.

افغانستان په نړۍ کې یو له سترو بشري ناورینونو څخه دی، چې د لسیزو جګړو، د اقلیم د سختو ټکانونو او سخت اقتصادي زوال وروسته ۲۳ اعشاریه ۷ میلیون خلک بشري مرستو ته اړتیا لري.

یونیسف دا هم اعلان کړی، چې سږکال ۳۳ سلنه نفوس د خپل عاید ډېره برخه د غیر دوامداره عایداتي سرچینو څخه ترلاسه کوي، چې په ۲۰۲۳ کې  ۲۶ سلنه وه.

ویل کیږي، چې اوس د یونیسف پر ملاتړ په کلینیکونو کې د اړتیا وړ درملو ته لاسرسی شونی دی.