د پاکستان بزګرانو خپلو ۸۰ سلنه کروندو ته د اوبو د راتلونکي په اړه له هغې وروسته اندېښنه څرګنده کړې، چې هند د چارشنبې پر ورځ د نړیوال بانک پر منځګړیتوب د ۱۹۶۰ کال د سیند د اوبو اړوند تړون وځنډاوه.

هند اعلان کړی، چې دا ځنډ به تر هغې پورې روان وي، چې “پاکستان په باوري او نه بدلیدونکي ډول له ترهګرۍ خپل ملاتړ ونه‌دروي.”

هند دا هڅه په کشمیر کې د تېرې اوونۍ له برید وروسته کړی ده. هند په دې پېښه کې پر پاکستان د لاس لرلو تور لګولی او ویلي یې دي، چې د هغو درې وسلوالو څخه دوه یې، چې پر سیلانیانو یې برید کړی او ۲۶ کسان یې ووژل؛ پاکستانیان ول.

اسلام آباد په پېښه کې خپل لاس لرل رد کړي او وایي، چې ” د پاکستان د اوبو د بندولو یا اړولو هر ډول هڅه به د جګړې یو عمل وګڼل شي.”

دا تړون سند او د هغې څانګې د اټومي وسلو لرونکو سیالان وېشي.

د هند د اوبو سرچینو وزیر چندرا کانت راګوناتھ پتیل په ایکس پاڼه کې لیکلي: “مونږ به ډاډ ترلاسه کړو، چې د سند سیند د اوبو یو څاڅکی هم پاکستان ته ونه رسیږي.”

هغه په ​​پاکستان کې د اندېښنو په اړه پوښتنو ته ځواب ورنکړ.

د هند دوه حکومتي چارواکو، چې د نوم نه ښودلو پر شرط یې خبرې کولې ویلي، چې هېواد یې کولی شي د کانالونو پر کارولو په څو میاشتو کې خپلو کروندو ته اوبه واړوي. په داسې حال کې، چې د اوبو برښنا بندونو لپاره هم پلانونه جوړوي، چې بشپړېدل به یې ممکن له څلورو څخه تر اووه کلونو پورې وخت ونیسي.

اقتصاد پوهانو ويلي، چې دا یوازې کرنه نده د اوبو کمښت د برښنا تولید ته هم زیان رسوي، چې په بالقوه توګه اقتصاد فلج کوي.

وقار احمد نومی، چې یو اقتصاد پوه او د بریټانوي مشورتي شرکت اکسفورډ پالیسي په مدیریت کې د ډلې مشر دی ویلي، چې پاکستان د هند لخوا له تړون څخه د وتلو ګواښ کم اټکل کړی دی.

هغه ويلي: “هند د اوبو د بهېدو د مخنیوي لپاره سمدستي بېخبنا(زیربنا) نلري. په ځانګړي توګه د سیلابونو په وخت کې؛ نو دا دوره د پاکستان لپاره د اوبو په سکټور کې د بې کفایتۍ د حل لپاره یوه مهمه کړکۍ برابروي.”

رویټرز راپور ورکړی، چې په وروستیو کلونو کې د هند لومړي وزیر نریندرا مودي حکومت هڅه کړې، چې پدې تړون بیا خبرې اترې وکړي او دواړو هېوادونو د کیشن ګنګا او راټیل د اوبو برښنا فابریکو د اوبو ذخیره کولو ساحې د اندازې په اړه په هاګ کې د منځګړي په توګه ځینې شخړې حل کړي.

ووهرا ویلي: “مونږ اوس کولی شو خپلې پروژې آزادې تعقیب کړو.”

هند د پنجشنبې پر ورځ پاکستان ته په یوه لیک کې څرګنده کړې، چې د تړون له لاسلیک راپدېخوا شرایط بدل شوي، چې مخ پر زیاتېدونکی نفوس او د اوبو برښنا ته اړتیا ښیي.

د ایران دولتي رسنیو راپور ورکړی، چې د شنبې پر ورځ( د غویی شپږمه) د ایران په ترټولو لوی بندر؛ بندر عباس کې د کیمیاوي موادو د چاودنې له کبله لږ تر لږه ۱۸ کسان وژل شوي او له ۷۰۰ ډېر ټپیان دي.

رویټرز راپور ورکړی، چې چاودنه د دې بندر د شهید راجایي په اړوند برخه کې رامنځته شوې ده.

د ایران د کړکیچ د مدیریت بنسټ ویاند حسین ظفري ویلي؛ چاودنه د شهید راجایي په کانټینرونو کې د کیمیاوي موادو د ناسمې زیرمې له کبله وه.

هغه د ایران ایلنا ILNA خبري سرچینې ته ویلي: “د چاودنې لامل په کانټینرونو کې کیمیاوي مواد ول.”

حسین ظفري ویلي: ” له دې مخکې د کړکیچ د مدیریت عمومي رییس د خپلو لیدنو پرمهال دې بندر ته خبرداری ورکړی و او د خطر احتمال یې پر ګوته کړی و.”

د ایران د حکومت ویاند ویلي، چې که څه هم د چاودنې احتمال کیمیاوي توکي ول؛ خو اوس هم دقیق لامل معلومول ممکن ندي.

ولسمشر مسعود پزشکیان د پښې د پلټنې امر وکړ او د کورنیو چارو وزیر یې سیمې ته واستاوه، چې ویلي یې دي د اور د وژلو او نورو سیمو ته د خپرېدو د مخنیوي لپاره هڅې روانې دي.

د ایران رسمي خبري چینلونو له چاودنې وروسته له بندر څخه هوا ته د پورته شوي تور او نارنجي لوګي انځورونه خپاره کړل او یوه اداري ودانۍ ښیي، چې دروازې ماتې دي او کاغذونه او پاتې شوني یې لیذل کیږي.

د ایراني رسنیو د څرګندونو له مخې؛ چاودنې څو کیلومټره لرې ترې د کړکیو ښیښې  ماتې او غ. یې په قشم ټاپو کې اوریدل شوی، چې ل بندر څخه ۲۶ کیلومټره لرې جنوب لوري ته اورېدل شوی دی.

د تسنیم نیمه رسمي خبري سرچینې د ټپي شویو کسانو انځورونه خپاره کړي، چې په سړک کې پراته دي او د درملنې هڅې کیږي.

چارواکو ویلي، چې له چاودنې وروسته په بندر کې فعالیتونه درول شوي دي.

په وروستیو کلونو کې د وژونکو پېښو لړۍ د ایران انرژۍ او صنعتي بېخبناوو( زیربنا ) ته زیان رسولی، چې ډېری یې د شنبې د ورځې چاودنې ته ورته پر غفلت او بې پروایۍ تورنې شوې دي.

ایران د ځینو نورو پیښو پړه پخپل اصلي دښمن اسرائیل اچولې، چې په وروستیو کلونو کې یې د ایران اټومي پروګرام پر نښه کولو بریدونه ترسره کړي او تېر کال یې د هېواد څارګرۍ الوتمې بمبارډ کړي دي.

د اسرائیلو د پوځ یا د لومړي وزیر بنیامین نتنیاهو له دفتر څخه پدې اړه د تبصرې غوښتنه شوې، چې آیا اسرائیل د شنبې پر ورځ په چاودنه کې ښکېل ول؛ سمدستي تبصره نده کړې.

ایراني چارواکو ویلي، چې د شنبې پر ورځ د چاودنې له کبله د تېلو تاسیسات یې اغېزمن شوي ندي.

ویل کیږي، چې دا چاودنه په داسې حال کې رامنځته شوې، چې ایران د عمان پرکوربتوب له امریکا سره د اټومي خبرو اترو درېیم پړاو پیل کړی؛ خو د دواړو پېښو ترمنځ د اړیکو کومه نښه نه لیدل کیږي.

د روسیې بهرنیو چارو وزیر سرګي لاوروف به روانه اوونۍ د ازبکستان له حکومتي چارواکو سره د دوه اړخیزو اړیکو، یوریشیا ادغام او د نازي جرمني پر وړاندې د بریا د اتیایمې کلیزې لپاره پر چمتووالي خبرې وکړي.

تاس خبري سرچینې راپور ورکړی، چې د روسیې بهرنیو چارو وزارت ویاندې ماریا زاخارووا ویلي؛ تمه ده، چې لاوروف به د ازبکستان له ولسمشر شوکت میرضیایوف او د دې هېواد بهرنیو چارو وزیر بختیار سعیدوف سره بحث او خبرې وکړي.

زاخارووا وایي، چې “دواړه خواوې به د متقابلو ګټو، اوسنیو نړیوالو مسلو، سیمه‌ییزو امنیتي مسلو، د خپلواکو ګډو ګټو هېوادونو، شانګهای همکاریو ټولنې، مرکزي آسیا- روسیې، د مسکو او تاشکند د چلندونو ترمنځ پر نږدېوالی او همکاریو بحث وشي.”

د روسیې ولسمشر ولادمیر پوتین په تېر ډسمبر کې له (CIS) مشرانو سره د خپلو غونډو په بهیر کې دوی ته بلنه ورکړه، چې په مسکو کې د بریا د ورځې په مراسمو کې ګډون وکړي، چې ټاکل شوې د می پر نهمه ترسره شي.

همدارنګه، د ۱۹ ملګرو هېوادونو نظامي واحدونو ته بلنه ورکړ شوې، چې د سره چوک په پوځي ننداره کې برخه واخلي. د دې هېوادونو نوملړ تر دې دمه ندی خپور شوی؛ خو ازبک سرتېرو پېنځه کاله دمخه په هېوادنۍ جګړې کې د بریا د پېنځه اویایمې کلیزې پر مهال په سره چوک کې لاریون وکړ.

ازبکستان په دودیزه توګه د بریا د ورځې ډېری جشنونه او کمپاینونه ترسره کوي.

دغه راز د روسیې بهرنیو چارو وزارت ټینګار کړی؛ مسکو او تاشکند “جوړونکې، درناوي وړ او متقابلې ګټورې اړیکې لري، چې د دوستۍ، حاکمیت، مساوات او د یو بل ګټو ته د درناوي پر بنسټ ولاړې دي.”

دواړه خواوې په فعاله توګه په سوداګرۍ، انرژۍ، ساینس او ​​بشري چارو کې همکاري کوي.

دوی به کاري مهاجرانو ته ځانګړې پاملرنه وکړي؛ ځکه، چې شاوخوا ۱.۱میلیون ازبک وګړي د روسیې په بېلابېلو سکټورونو کې کار کوي.

د تاس د راپور له مخې، په خبرو اترو کې به د افغانستان موضوع هم وي؛ ځکه، چې د دواړو هېوادونو لپاره یوه اړینه موضوع ده.

تمه ده، چې په سمرقند کې لاوروف له ازبک چارواکو سره د لیدنو په لړ کې پر نورو سیمه‌ییزو او نړیوالو مسلو هم خبرې وشي.