بی بی سی پښتو
م. م ته هند کې د افغان پناغوښتونکو لیک؛ د جنګي اسیرانو په څېر ژوند کوو
نن (جون ۲۰مه) د پناه غوښتونکو یا کډوالو نړیواله ورځ ده. په هند کې افغان پناه غوښتونکو په لیکلي بڼه د ملګرملتونو له سرمنشي او اروپايي ټولنې غوښتي چې د هغوی د پناه ورکړې د منلو په اړه اقدام وکړي. دوي په دغه غوښتنلیک کې له ناوړه اقتصادي وضعیت او له زدهکړو د خپلو ماشومانو د لیرې والي یادونه کړې. دوي وايي ژوند یې د جنګي اسیرانو په څېر دی.
په هند کې میشت افغان مهاجر وايي له کلونو را په دې خوا د هغه هېواد په لویدیځ کې اوسېږي. دغه کډوال په امریکا، اروپا او اسټرلیا کې د کډوالو د منلو په سیاست کې له بدلون وروسته اوس هغه هېواد کې بې برخلیکه پراته دي.
د هند نوي ډیلي ښار کې یو شمېر افغان پناه غوښتونکو په یوه اعتراضي غونډه کې خپل نامعلوم برخلیک ته د پام وراوښتو غوښتنه وکړه او د خپل ناوړه اقتصادي او بې برخلیکه وضعیته شکایت کوي. دوی د ملګرو ملتونو له سرمنشي غوښتي چې ستونزو او غوښتنو ته یې پام وکړي.
اعتراض کوونکو په سپینو پاڼو لیکلي و، “زموږ جرم څه دی، تر څو به بې برخلیکه یو؟”
- افغان پناه غوښتونکي له بلجیم پناه غواړي
- م. م: د نړۍ تر ټولو ډېر پناه غوښتونکی افغانان دي
- مالیزیا کې بې برخلیکه پاتې افغانان
دوی وايي دېرش تر څلوېښتو زرو افغان کډوال په هند کې په دې هیله ژوند کوي چې یوه ورځ به په دریمګړي هېواد کې له ژوند کولو برخمن شي.
هند کې اعتراض کوونکي شکایت لري چې کلونه کېږي د ملګرو ملتونو د پناه غوښتونکو عالي ادارې UNHCR ته یې د پناه غوښتنې وړاندېز کړی، خو لا یې روښانه ځواب نه دی تر لاسه کړی.
په هند کې افغان کډواله شاه پري وايي:
“ولې مې دا غږ نه اورې، په نهو کلونو کې مو چې غږ نه اورې نو کله به یې اورې. اته – نهه کاله کېږي زموږ برخلیک نه معلومېږي، په قرنطین کې مو څلور میاشتې تېرې شوې دي. هېچا هم ور راخلاص نه کړ چې څه حال مو دی.”
د کورونا وېروس خپرېدو او قرنطین په هند کې د افغان پناه غوښتونکو ستونزې لا پېچلې کړي. دوي وايي د ژوند د کړاو د مخنیوي په موخه یې چې څه لرل هغه یې هم د کورونا وېروس له خپرېدو سره له لاسه ورکړل. خو اوس د خوړو د پېرلو او کورونو د کراییې د ورکړې توان نه لري او ان ځینې وخت د هندو عبادتځیو مخ کې څو ګړۍ ولاړ وي چې یوڅه خیراتي خواړه ترلاسه کړي.
په هند کې مېشت افغان پنا غوښتونکي وايي، په دې هېواد کې شاوخوا ۱۳۰۰۰ افغان کورنۍ له تېرو ۱۱ کلونو راهیسې د کډوالۍ شپې او ورځې تېروي او ۲۰۰۰۰ کورنیو یې په تېرو اوو کلونو کې د کډوالۍ هېڅ کارت نه دی ترلاسه کړی.
په هند کې یو افغان پناه غوښتونکی تیمور اریا وايي له څلورو کلونو را په دېخوا هغه هېواد کې اوسېږي، ټول شته یې مصرف شوي خو لا یې هم برخلیک نه دی روښانه:
“ټولې هغه پیسې چې مو لرلې مصرف شوې، ځکه دلته کرایه او نور لګښتونه ډېر دي. د ملګرو ملتونو د کډوالو چارو ادارې ته ورغلو، هغوی یو شین کارت راکړ چې په هرو شپږو میاشتو کې یوځل ټاپه کېږي. یوځل مې ماغزو سکته وکړه، اوس مې یو لاس او پښه کار نه کوي.”
دا په داسې حال کې ده چې د کورونا وېروس د خپرېدو له امله د هغه هېوادونو میلیونونه کسان هم بېکاره او ناوړه اقتصادي وضعیت سره مخ دي چې کډوال به یې په خپلو هېوادونو کې د مهاجرو په توګه منل.
د ملګرو ملتونو سازمان د شمېرو له مخې په وروستیو کلونو کې په ټوله کې نژدې اتیا میلیونه ښځینه، نارینه او ماشومان کډوال او یا له خپلو مینو بېځایه شوي دي. له دې ډلې یوازې سږ کال لس میلیونه کسان د خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوي دي.
د ملګرو ملتونو سازمان وايي په وروستیو کلونو کې د بېځایه شویو کسانو شمېر ډېر زیات شوی دی، دوی وايي د ۲۰۱۸ کال تر پایه نږدې اتیا میلیونه کسان د جګړو او تاوتریخوالي له امله خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوي دي.
د ملګرو ملتونو عمومي منشي وايي کډوال د کورونا ویروس له خپرېدو وروسته نړۍ کې نورې ګڼې ستونزې تجربه کوي.
بی بی سی پښتو
بې پولې خبریالان: افغانستان کې رسنۍ تاو تریخوالي او جبري سانسور سره مخ دي
د بې پولې خبریالانو ټولنه وايي افغانستان کې د طالبانو بيا واکمنېدو له مهاله راهيسې تر اوسه د خبریالانو د نیول کېدو ۵۰ پېښې ثبت شوې دي.
دغه اداره وايي خبريالانو سره تاوتريخوالى شوى، ګواښل شوي او ورته ويل شوي چې کوم خبر باید خپور کړي او کوم باید خپور نه کړي.
دغې ادارې په خپل رپوټ کې دا د خبر یالانو په چارو کې د طالبانو استخباراتي ادارې بربنډه لاس وهنه او د رسنیزو قوانینو خلاف کړنه بللې ده.
بې پولې خبریالان وايي، تېرو دوو میاشتو کې د خبریالانو نیولو او ځورونې پېښې لا ډېرې وې.
پخپلسري ډول د اریانا نیوز خبریال اسلم حجاب او د سیاسي خپرونو چلوونکی وارث حسرت د سلواغې پر ۱۱ مه نیول شوي وو او د ۴۸ ساعتونو لپاره بندیان وو.
دا د خبریالانو نیولو وروستۍ پېښه وه.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو استازولۍ یوناما په دې هکله ویلي و، طالبان باید د افغانانو حقونو ته درناوی وکړي او د اریانا نیوز شخصي ټلویزیون د دوو ‘نیول شویو ‘ خبریالانو په هکله ولس ته ووايي چې ولې یې نیولي دي.
بل لور د بې پولې خبریالانو رپوټ کې ویل شوي، د طالبانو استخباراتو ۵۳ ریاست دې پېښو کې مخامخ ښکېل دی، دوی خبریالانو ته د خبرونو او ان خپرونو لپاره د مېلمنو په انتخاب کې لاسوهنه کوي.
د بې پولې خبریالانو ټولنه کې د ایران او افغانستان څانګې مشر رضا معیني وايي، د خبریالانو ګواښل او ځورول د منلو وړ نه دي او هغوی باید د نیول کېدو له ډاره پرته خپلو چارو ته دوام ورکړي.
د خبریالانونړیوال فدراسیون هم تېره ورځ د طالبانو له لوري د خبریالانو نیول او ځورونه غندلې او په وینا یې دغه ډله باید پخپله وینا کې د بیان ازادۍ درناوی وکړي.
طالبانو په دې هکله تر اوسه غبرګون نه دی څرګند کړی، خو مخکې یې ویلي، خبریالان کولای شي خپلو چارو ته دوام ورکړي، خو اسلامي اصولو ته باید پاملرنه وشي.
د ښځینه فعالانو نیول کېدو پېښې
دا په داسې حال کې ده چې د بښنې نړيوالې ادارې امنيستي انټرنېشنل هم پر طالبانو غږ کړى چې په سملاسي ډول دې د هغو ښځو او نجونو پر وړاندې له تاوتريخوالي لاس واخلي چې د خپلو حقونو لپاره په سوله ييز ډول احتجاج کوي.
په دا وروستیو کې شپږ ښځې په کابل کې وسله والو کسانو له ځان سره بیولې دي.
د یوې نیول شوې نجلۍ تمنا پریاني خور شګوفه وايي، ”له طالبانو غواړم، چې لطفاً زما خویندې پرېږدئ، تاسې ولې د نړیوالو غوښتنو ته ځواب نه وایاست؟ ”
د بښنې نړیوال سازمان هم په ورته مهال له طالبانو غوښتي چې بشري حقونو ته درناوی وکړي.
د دې سازمان یوه څېړونکي زمان سلطانی بي بي سي ته وویل:
”طالبان باید سملاسي غیر قانوني نیونې ودروي او هغه کسان چې په غیر قانوني ډول نیول شوي دي، باید له قید او شرط پرته خوشي شي. موږ دا وروستیو کې د جبري بې درکه کېدو او نیول کېدو شاهدان وو. ”
طالبان د ښځو نیولو پېښو کې لاس لرل ردوي، خو وايي، پلټنې کوي.
د طالبانو ویاند یوه مرسیتال انعام الله سمنګاني بي بي سي ته وویل:
”موږ په پرلپسې ډول له امنیتي ارګانونو سره اړیکه کې یو. تر اوسه پورې دې لړ کې له موږ سره کوم معلومات نه دي شریک شوي. ښايي امنیتي ارګانونه به هم تر اوسه کوم معلومات نه لري. موږ ته یوازې همدومره ویل شوي دي، چې زموږ هڅې روانې دي. ”
د بشري حقونو سرغړونو دا پېښې داسې مهال کېږي چې د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي د فرانسې له خبري اژانس سره یوه تازه مرکه کې ویلي، له نړیوالې ټولنې سره یې اړیکي په ښه کېدو دي او نژدې ده، چې حکومت یې په رسمیت وپېژندل شي.
بل لور نړیواله ټولنه وایي، تر هغو چې طالبان بشري حقونو او په ځانګړې توګه د ښځو حقونو ته درناوي و نه کړي، حکومت به یې په رسمیت و نه پېژندل شي.
بی بی سی پښتو
اروپايي پارلمان مرستياله: بشري حقونو ته له پام پرته د طالبانو رسميت پېژندنه به شونې نه وي
د بېلجيم پلازمېنه بروکسل کې د افغان ښځو په تړاو د اروپايي پارلمان له خوا جوړې شوې ځانګړې ناستې پر دويمه ورځ يو شمېر افغان ښځینه فعالانو وویل، چې له افغانستان سره مرستې د طالبانو د حکومت رسیمت پېژندلو له مسلې جلا دي.
يو شمېر مشهورې افغان مېرمنې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته له هېواده وتلې وې د اروپا پارلمان کې د دغه هېواد د ښځو وضعيت بيا کتنې او له طالبانو څخه د نړيوالې ټولنې د غوښتنو د څرګندولو په موخه راټولې شوې وې.
په همدې حال د اروپا پارلمان يوې مرستيالې هيډي هوټالا بي بي سي ته وويل، “تر هغه چې طالبان وګړي ځوروي، ښځې چې د ټولنې نيمی برخه ده څنډې ته کړې او د نجونو د زدکړو مخنيوی کوی، د دې امکان لږ دی چې اروپايي ټولنه دې د طالبانو حکومت د رسميت پېژندلو پر لور ګام واخلي”.
نوموړې زياته کړه چې د غونډې ګډونوالو هم د طالبانو په رسميت نه پېژندلو ټينګار وکړ.
د افغانستان د بشري حقونو پخوانۍ مشره شهرزاد اکبر وايي، “د بشري مرستو برابرول او د طالبانو په رسميت پېژندل يو له بل سره بايد تړاو ونلري”.
نوموړې چې په دې غونډه کې برخه اخيستې وه له بي بی سي سره په خبرو کې وويل، “افغانستان لپاره د بشري مرستو برابرول او د هېواد بانکي سيستم پيلول د طالبانو په رسميت پېژندلو ته اړتيا نه لري”.
نوموړې زياته کړه چې “نړيوالې ټولنې ته د دوی پيغام دا و چې تر هغې چې جنسيتي توپير، د خبريالانو ځورونه، توپيري چلن دوام ولري طالبان په رسميت مه پېژنئ، دا ډله د افغانستان د خلکو استازيتوب نشي کولی”.
د افغانستان د پخواني حکومت د سولې وزارت وياندې ناجيه انوري هم بي بي سي ته وويل، “نړۍ له تېرو شلو کلونو راهيسې له افغانستان سره په دې شرط مرسته کوله چې د ښځو حقونو ته درناوی ولري”.
اغلې انوري وويل، “نړۍ بايد د افغانستان په اړه لا ډېر فکر وکړي او له تېرو درسونو زدکړه وکړي او وګوري چې په کوم ځای کې تېروتنه شوې”.
افغان سندرغاړې اريانا سعيد هم وويل، “دا زما لپاره ارزښت لري د هغو ښځو غږ شم چې اوس اوزا نشي اوچتولی”.
نوموړې وويل چې “افغان ښځې اوس د طالبانو پر وړاندې د بنديانو په څېر دي چې د زدکړې او کار اجازه نه لري”.
اغلې سعيد زياته کړه، “د حل لاره دا ده چې نړيواله ټولنه د طالبانو له لارې له خلکو سره د مرستې لپاره لار ومومي”.
د دې غونډو تر څنګ په ورته مهال د افغان ښځو لپاره روزنیز ورکشاپونه هم په پام کې نیول شوي وو، چې د افغانستان ملي شورا پخوانۍ ښځینه غړې به هم پکې ګډون درلود.
بی بی سی پښتو
افغانستان: یو شمېر دولتي پوهنتونونه پرانیستل شوي او ښځینه زدکوونکو ته د ورتګ اجازه ورکړل شوې
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنېدو وروسته یو شمېر دولتي پوهنتونه لومړی ځل پرانیستل شوي او نجونو ته اجازه ورکړل شوې، چې ټولګیو ته ستنې شي.
د رویټرز خبري اژانس په رپوټ کې ویل شوي، د دې تر څنګ طالبان وايي، نجونې او هلکان به ځانګړي ټولګي ولري او د نصاب کتابونه به له اسلامي اصولو سره سم وي.
ملګرو ملتونو د نجونو لپاره د پوهنتونونو دروازو پرانیستل کېدو هرکلی کړی دی.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو عمومي منشي ځانګړې استازې دیبورالاینز په یوه ټویټر پیغام کې ویلي: ”راځي په ټول افغانستان کې پوهنتونو ته د ښځینه او نارینه زدکوونکو ستنېدو ملاتړ وکړو، په (دې) ملاتړ کې د سکالرشپونو پرواګرام او له ښځینه او نارینه استادانو سره روان ملاتړ هم شامل دی. ”
https://twitter.com/DeborahLyonsUN/status/1488793136553943045
په پام کې ده، نور پوهنتونونه به هم د روانې میاشتې وروستیو کې پرانیستل شي، خو د نجونو لپاره د متوسطه ښوونځیو دروازې لا هم تړلې دي.
د یادونې ده، چې د افغانستان په خصوصي پوهنتونونو کې له تېرو نژدې شپږ میاشتو راهیسې د طالبانو حکومت له لار ښوونې سره سم نجونو او هلکانو د ټولګیو په ځانګړیو برخو کې زدکړې ترلاسه کولې.
د طالبانو د لوړو زدکړو وزارت چارسمبالي وزیر عبدالباقي حقاني تېره اونۍ په يوه ويډيويي پیغام کې اعلان وکړ چې په ګرمو سيمو کې به دولتي پوهنتونونه د سلواغې پر ۱۳ نېټه پرانيستل شي.
د ښاغلي حقاني په وينا په سړو سيمو کې به بیا پوهنتونونه د کب پر اوومه نېټه پرانيستل کېږي.
افغانستان کې له تېرو څو میاشتو راهیسې کابو ټول دولتي پوهنتونونه تړل شوي وو او داسې اندېښنې راټوکېدلې وې چې ښایي د محصلینو درسي کال ضایع شي.
طالبان وايي، تعلیمي ادارو ته د نجونو له تلو سره مخالفت نه کوي، خو دوی باید بشپړ اسلامي حجاب وکړي، د نجونو او هلکانو ټولګي ځانګړي وي او درسي کتابونه باید د اسلامي اصولو له معیار سره سم وي.
دا پوهنتونونه د لویدیځوالو او طالبانو تر منځ ناروې کې له مخامخ خبرو یوه اونۍ وروسته پرانیستل کېږي.
په ناروې غونډه کې له طالبانو غوښتل شوي وو چې د ښځو حقونو ته درناوی وکړي.
-
لوبی3 days ago
د افغانستان اتلانو ليګ د درېيم پړاو سیالیو پچهاچونه پای ته ورسېده
-
ساینس او ټیکنالوژي2 days ago
اپل شرکت د نړۍ د تر ټولو د لوی ګرځند پلورونکي دریځ له لاسه ورکړ
-
سیمه ییز خبرونه4 days ago
پر ایران به د اسرائیلو برید له سخت ځواب سره مخ شي
-
سیمه ییز خبرونه4 days ago
ایران پر اسرائیلو د بې پیلوټه الوتکو او توغندیو غچ اخیستونکی برید ترسره کړ
-
تازه خبرونه3 days ago
د کابل په هوايي ډګر کې د ۲۰۲۱ ز. کال ځانمرګی بریدګر عبدالرحمن لوګری و- امریکا
-
نړۍ3 days ago
امریکا به پر ایران د اسرائیلو په ځوابي برید کې برخه وانخلي
-
تازه خبرونه2 days ago
ازبکستان، سعودي عربستان او قطر پر افغانستان او افغان – ټرانس پټلۍ خبرې وکړې
-
نړۍ1 day ago
امريکا او متحدین یې پر ايران د نورو بنديزونو لګولو هڅې کوي