د صنایعو او سوداګرۍ وزارت ویلي، چې د دې وزارت چارسمبالي(سرپرست) نورالدین عزیزي د خصوصي سکټور له یو شمېر غړو سره ولیدل.

د دې وزارت د څرګندونو له مخې؛ په دې لیدنه کې د خصوصي سکټور غړو د کابل ولایت په ده‌سبز ولسوالۍ کې پر زر جریبه ځمکه د ۱۲ میلیون ډالرو پر پانګونه د خصوصي صنعتي پارک جوړولو ته خپله لېوالتیا څرګنده کړه.

دغه راز ټینګار شوی، چې د دې صنعتي پارک جوړول او فعالول به سلګونو صنعتکارانو ته د فعالیت فرصتونه او زرګونو خلکو ته د کار زمینه برابره کړي.

نورالدین عزیزي د دغو پانګوالو له طرحې هرکلی وکړ او له هغوی یې وغوښتل، چې د صنعتي پارک طرحه د صنایعو او سوداګرۍ له وزارت سره شریکه کړي، چې د پلي کولو لپاره پرې یوه تخنیکي ډله کار وکړي.

ایراني رسنیو د ایراني چارواکو د څرګندونو له مخې راپور ورکړی، چې ایران په تېرو یوولس میاشتو کې افغانستان ته د ۲.۲ میلیارډ ډالرو پر ارزښت غیر نفتي توکي صادر کړي دي.

د افغانستان لپاره د ایران د سوداګرۍ سلاکار حسین روستایي د ایران د سوداګرۍ، صنایعو، کانونو او کرنې خونې لخوا د افغان بازار د فرصتونو او ننګونو په اړه په یوه غونډه کې ویلي: ” افغانستان د خپلو اړتیاوو له ۸۰ سلنې څخه ډېر واردات له ایران څخه پوره کوي، چې ۲۵د ټولو وارداتو ۲۵ سلنه جوړوي.”

هغه د افغانستان د وارداتو لومړیتوبونو ته په نغوته( اشاره) کې ویلي، چې خوراکي توکي، کرنیزې محصولات، سونګ توکي؛ اساسي توکي لکه اوړه، غوړي، هګۍ، ورځنی چرګان، درمل، روغتیايي تجهیزات او ساختماني وسایل رانغاړي.

روستایي زیاته کړې؛ ایران د روان کال په لومړیو ۴ میاشتو کې افغانستان ته د ۷۲۴ میلیون ډالرو څخه ډېر توکي صادر کړي، چې د تېر کال د ورته مودې پر پرتله له ۲۰ څخه تر ۲۸ سلنې پورې زیاتوالی ښیي.

د افغانانو لپاره د ایران د سوداګرۍ سلاکار دا ټینګار هم کړی: “له همدې کبله له افغانستان سره د ایران دودیزې اقتصادي اړیکې باید د همکارۍ پر نویو ماډلونو بدلې شي.”

روستایي ویلي، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ د ګډ اقتصادي زون جوړول باید ژر تر ژره رامنځته شي. هغه په دې اړه ویلي: “د افغانستان او پاکستان ترمنځ وروستیو شخړو ته پر پاملرنه افغانستان غواړي د چابهار بندر له فرصت څخه غوره ګټه پورته کړي. ایران کولی شي د افغانستان په وارداتو او صادراتو کې خپل ټرانزیټ رول له اوسني ۵۰ سلنې څخه زیات کړي.”

ویل کیږي، چې افغانستان په دې موده کې د ایران پېنځم صادراتي هېواد و.

د امریکا ولسمشر له افغانستان او نورو هېوادونو څخه د سوداګریزو محصولاتو پر وارداتو تعرفې لګولي دي.

د امریکا ولسمشر ډونالډ ټرمپ پخپلو سوداګریزو شریکانو تعرفې وضعه کړي دي.

هغه، چې په سپینه ماڼې کې د وینا پرمهال ویلي؛ د اروپايي ټولنې په ګډون يې پر ډېر شمېر هېوادونو له ۳۰ سلنه پورته تعرفې ولګولې.

د امریکا ولسمشر ویلي، چې تعرفې به د اپریل له پېنځمې نېټې څخه د پلې کېدا وړ وي.

ټرمپ ویلي؛ دا ورځ د “آزادۍ ورځ” ده او تل به د امریکا په تاریخ کې د صعنت د بیا زېږېدو د ورځې پر نوم یادیږي.

د سوداګرۍ او پانګونې خونې مسوولان وايي، چې له امریکا سره د افغانستان کلنۍ راکړه ورکړه له ۸ میلیون څخه زیاته ده.

دوی د امریکا له لورې پر افغان تولیداتو ۱۰ سلنه تعروفه ظالمانه اقدام بولي او د دې تعروفي د لغوه کولو غوښتنه کوي.

د سوداګرۍ او پانګونې خونې غړی خان جان الکوزی وایي: «امریکا ته زمونږ صادارت څه باندې ۸ میلیون امریکايي ډالرو ته رسیږي. زمونږ صادارت وچه میوه، لاسي صنایع او نور قیمتي مواد دي. له امریکا سره زمونږ د سوداګرۍ عمومي حجم له ۶ تر ۹ میلیون ډالرو رسیږي».

د هېواد د وچې میوې د صادراتو ټولني غړي هم د امریکا له لوري پر افغان صادارتو وضعه شوې تعروفه غیرقانوني او ظالمانه اقدام بولي او د دې تعروفي د بېرته لرې کولو غوښتنه کوي.

دوی زیاتوي، چې افغانستان دgsp  غړی دی او باید هغه امتیازونه، چې لري ورته ورکړ شي.

د وچې میوې د صادرونکو ټولنې رییس عبدالقسیم امرخېل ویلي؛ « زمونږ پر صادارتو د امریکا له لوري دا ۱۰ سلنه تعروفه یو ظالمانه عمل دی او هیله لرو، چې امریکايي چارواکې دا تعروفه بېرته لري کړي.»

د اقتصادي  چارو یو شمېر کار پوهانو هم  ويلي، چې د افغانستان پر صادارتو د امریکا له لوري ۱۰ سلنه تعروفه به د هېواد پر صادارتو منفي اغېز وکړي.

د امریکا ځانګړي سوداګریز استازي د د فتر د معلوماتو له مخې؛ امریکا ته له افغانستان څخه غالۍ، وچه مېوه او ځینې نور محصولات صادرېږي، چې د امریکا له لوري تازه له ۱۰ سلنې تعرفې سره مخ شوی دی.

د صنعت او سوداګرۍ وزارت تراوسه د امریکا له لوري د افغانستان پر محصولاتو د ‍۱۰ سلنې بنسټیزې تعرفې لګولو په اړه څه ندي ویلي.