بی بی سی پښتو
د فرح اکبر وژنه؛ کویت کې د ښځو د خوندیتوب غوښتنې په ډېرېدو دي
دانه اکبر د خپلې خور د مړینې د خبر تر اورېدو وروسته کړېکو او ساندو کې وايي “درته ومې ویل چې دی به یې ووژني. اخر یې هم خور راووژله!… حکومت چېرته دی؟”.
دا شېبه په ویډېو کې ریکارډ شوې او خپرېدو سره یې د کویت لروبر کې د غم او غوسې څپه را پورته شوې ده.
فرح حمزه اکبر تېره اوونۍ کویت کې ووژل شوه.
دا په داسې حال کې ده چې د کورنۍ غړو یې له وړاندې چارواکو ته ویلي هم و چې له یو ځوروونکي کس یې خوندي کړي.
د رپوټونو له مخې هغه د خپلې لور او خورزې د سترګو پر وړاندې تښتول شوې وه.
د کورنیو چارو وزارت لخوا په دې تړاو خپره شوې اعلامیه کې راغلي چې فرح اکبر یوه سړي له خپل موټر کښته او له ځان سره نامالوم ځای ته وړې وه.
هغه وروسته د یوه روغتون مخ ته غورځول شوې چې ډاکترانو بیا مړه اعلان کړه.
اعلامیه وايي د پېښې عامل نیول شوی او منلې یې ده چې فرح اکبر یې سینه کې په چړې وهلې ده.
هغه په لومړۍ درجه وژنه تورن شوی چې کویت کې یې سزا اعدام دی.
د فرح کورنۍ ځايي رسنیو ته ویلي چې دوی له دې سړي سره پېژندګلوي نه لري او وړاندې یې د هغه د ځورونو په اړه شکایت ثبت کړی و.
د انصاف لپاره اوږده لار په مخ کې ده
دې پېښې کویت کې له ځورونې او زورزیاتي د ښځو د لا ډېر خوندیتوب لپاره له وړاندې پورته شوی غږ پیاوړی کړی دی.
د روان کال لومړیو کې ښځو سره د تاوتریخوالي بې شمېره پېښو ته د پام اړولو لپاره پر خواله رسنیو د #Lan_ Asket (چپ به نه شم) کمپاین وچلول شو.
وروستیو کلونو کې د کورنیو د غړو لخوا د ښځو د وژل کېدو د بېلابېلو پېښو د رپوټونو خپرېدو د دې اړتیا ښکاروله چې مېرمنو ته د خوندیتوب د احساس ورکولو لپاره باید قوانین جوړ او ټولنیز بدلون رامنځ ته شي.
تېر سپتمبر کې د کورني تاوتریخوالي په تړاو قانون تصویب شو. دې ته د یوه رغند او مثبت ګام په سترګه کتل کېږي.
دې کې مېرمنو لپاره د سرپناه برابرولو پلان هم شامل دی چې قربانیانو ته د زیاتي کوونکو د لاسرسي مخه نیسي.
خو له دغو هڅو سره سره پر دې لار د لا نور مزل او نورو ګامونو د پورته کېدو د اړتیا یادونه کېږي.
د فرح اکبر تر وژل کېدو وروسته ګڼ شمېر ښځې او سړي پارلمان ته نږدې اراده څلور لاره کې د دې لپاره راټول شول چې دا پېښه وغندي.
دا میاشت همدې ځای ته نږدې فاطمه العجمي هم د خپل ورور لخوا په ډزو وژل شوې وه.
هغې د ساتونکې په توګه دنده پر مخ وړه او کویت کې د خپلو کورنیو د غړو لخوا د ښځو د وژل کېدو د ګڼو نورو پېښو په څېر د دې پېښې د لامل بشپړ جزیات هم مالوم نه شول.
د کویت د جزا قانون کې هغو سړیو لپاره سپکه سزا پام کې نیول شوې چې د کورنۍ کومه ښځینه غړې د فحشا په جرم وژني.
که څه هم فعالانو کلونه کلونه د جزا قانون د دې مادې د لغوه کېدو لپاره منډې ترړې او کمپاینونه کړي، خو ځای یې نه دی نیولی.
هغه غږونه چې پخوا نه اورېدل کېدل
د خواله رسنیو مجازي نړۍ کې اوس داسې ګڼ شمېر غږونه راپورته او اورېدل کېږي چې پخوا د ښځو د حقونو په تړاو بحثونو کې نه اورېدل کېدل.
په خواله رسنیو د هویت د پټ پاتې کېدو امکان د غږ اوچتوونکي لا زړور کړي دي.
کویت کې فېمینیستي حرکت د ډېر محافظه کار او اکثریت قوم بدوي د ښځو د یوې ډلې لخوا اداره کېږي.
د دغه حرکت ښځې غوره ګڼي چې هویت یې پټ وساتل شي او بي بي سي سره د خصوصي پیغامونو له لارې خبرو ته چمتو شوې دي.
دوی تېر کال انلاین غونډې پیل کړې او اوس وايي د فېمینیستانو په یوې داسې ډلې اوښتي چې د بې وطنه بدوي قوم، کورنیو بهرنیو کاریګرو او د ټرانس جنسیتو په څېر د زیان منونکو ډلو په ګډون، کویټ کې د ټولو مېشتو ښځو د ژوند په اړه غور کوي.
دوی له ځورونې او تاوتریخوالي د ښه خوندیتوب لپاره د قوانینو په اړتیا ټینګار کوي.
دغه فېمینیستانې زیاتوي چې ټول کویت کې ښځې د ورپېښو ګواښونو په ثبتولو کې له ستونزو سره مخامخ دي او قضیې ېی جدي نه نیول کېږي.
خو زیاتوي چې قبایلي ښځې تر ټولو ډېرې کړاو سره لاس ګریوان دي او چارواکي یې شکایتونو سره د کورنیو مسایلو په توګه چلن کوي.
د دغه ګروپ یوه غړې وايي: “د کویت د بدوي (قوم) ښځو ستونزو د کورنیو له دننه پیلېږي، ځکه دا قوم په حکومت کې دننه بل حکومت دی. بدوي ښځې د خپلو کورنیو او خپل ټول چاپيریال لخوا پر هغوي دغه تپل شوې وضعیت منلی دی.”
اضافه خنډونه
فعاله حدیل الشمري چې د کویت له سل زرو د ډېرو بې وطنه بدوي قوم اړوند ده، وايي، د دې په څېر مېرمنې خو د مرستې د غوښتو پر خلاف له لا ډېرو ستونزو سره مخامخېږي.
د دغه قوم غړي چې د کویت د تابعیت رسمي اسناد نه لري، چارواکو سره د ځورونې او زور زیاتي شکایت نه شي ثبتولی.
ډېر یې زدکړو ته په لاسرسي او د قانوني کار موندلو کې هم له ستونزو سره مخامخ دي.
حدیل وايي دغو ستونزو د ښځو کړاو لا پسې ډېر کړی دی:
“موږ له نورو ښځو سره کړاو کې هم شریک یو، خو بدوي ښځې له دې هم کړېږي چې په کمزوري دریځ کې دي.”
وکیله او فعاله عمانیه اشرف وايي که څه هم شخصآ یې ګواښ نه دی تجربه کړی، خو ټولنه کې ښځو ته پر پېښو خطرونو خبره ده.
نوموړې وايي: “که یوازې زه، زما ملګرې او کورنۍ خوندي ژوند لري نو دا په دې معنا نه ده چې ټولې ښځې دې خوندي وي. د فراح قضیه په ځورولو پیل شوه او په قتل پای ته ورسېده. نو ښځې خوندي نه دي.”
بی بی سی پښتو
بې پولې خبریالان: افغانستان کې رسنۍ تاو تریخوالي او جبري سانسور سره مخ دي
د بې پولې خبریالانو ټولنه وايي افغانستان کې د طالبانو بيا واکمنېدو له مهاله راهيسې تر اوسه د خبریالانو د نیول کېدو ۵۰ پېښې ثبت شوې دي.
دغه اداره وايي خبريالانو سره تاوتريخوالى شوى، ګواښل شوي او ورته ويل شوي چې کوم خبر باید خپور کړي او کوم باید خپور نه کړي.
دغې ادارې په خپل رپوټ کې دا د خبر یالانو په چارو کې د طالبانو استخباراتي ادارې بربنډه لاس وهنه او د رسنیزو قوانینو خلاف کړنه بللې ده.
بې پولې خبریالان وايي، تېرو دوو میاشتو کې د خبریالانو نیولو او ځورونې پېښې لا ډېرې وې.
پخپلسري ډول د اریانا نیوز خبریال اسلم حجاب او د سیاسي خپرونو چلوونکی وارث حسرت د سلواغې پر ۱۱ مه نیول شوي وو او د ۴۸ ساعتونو لپاره بندیان وو.
دا د خبریالانو نیولو وروستۍ پېښه وه.
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو استازولۍ یوناما په دې هکله ویلي و، طالبان باید د افغانانو حقونو ته درناوی وکړي او د اریانا نیوز شخصي ټلویزیون د دوو ‘نیول شویو ‘ خبریالانو په هکله ولس ته ووايي چې ولې یې نیولي دي.
بل لور د بې پولې خبریالانو رپوټ کې ویل شوي، د طالبانو استخباراتو ۵۳ ریاست دې پېښو کې مخامخ ښکېل دی، دوی خبریالانو ته د خبرونو او ان خپرونو لپاره د مېلمنو په انتخاب کې لاسوهنه کوي.
د بې پولې خبریالانو ټولنه کې د ایران او افغانستان څانګې مشر رضا معیني وايي، د خبریالانو ګواښل او ځورول د منلو وړ نه دي او هغوی باید د نیول کېدو له ډاره پرته خپلو چارو ته دوام ورکړي.
د خبریالانونړیوال فدراسیون هم تېره ورځ د طالبانو له لوري د خبریالانو نیول او ځورونه غندلې او په وینا یې دغه ډله باید پخپله وینا کې د بیان ازادۍ درناوی وکړي.
طالبانو په دې هکله تر اوسه غبرګون نه دی څرګند کړی، خو مخکې یې ویلي، خبریالان کولای شي خپلو چارو ته دوام ورکړي، خو اسلامي اصولو ته باید پاملرنه وشي.
د ښځینه فعالانو نیول کېدو پېښې
دا په داسې حال کې ده چې د بښنې نړيوالې ادارې امنيستي انټرنېشنل هم پر طالبانو غږ کړى چې په سملاسي ډول دې د هغو ښځو او نجونو پر وړاندې له تاوتريخوالي لاس واخلي چې د خپلو حقونو لپاره په سوله ييز ډول احتجاج کوي.
په دا وروستیو کې شپږ ښځې په کابل کې وسله والو کسانو له ځان سره بیولې دي.
د یوې نیول شوې نجلۍ تمنا پریاني خور شګوفه وايي، ”له طالبانو غواړم، چې لطفاً زما خویندې پرېږدئ، تاسې ولې د نړیوالو غوښتنو ته ځواب نه وایاست؟ ”
د بښنې نړیوال سازمان هم په ورته مهال له طالبانو غوښتي چې بشري حقونو ته درناوی وکړي.
د دې سازمان یوه څېړونکي زمان سلطانی بي بي سي ته وویل:
”طالبان باید سملاسي غیر قانوني نیونې ودروي او هغه کسان چې په غیر قانوني ډول نیول شوي دي، باید له قید او شرط پرته خوشي شي. موږ دا وروستیو کې د جبري بې درکه کېدو او نیول کېدو شاهدان وو. ”
طالبان د ښځو نیولو پېښو کې لاس لرل ردوي، خو وايي، پلټنې کوي.
د طالبانو ویاند یوه مرسیتال انعام الله سمنګاني بي بي سي ته وویل:
”موږ په پرلپسې ډول له امنیتي ارګانونو سره اړیکه کې یو. تر اوسه پورې دې لړ کې له موږ سره کوم معلومات نه دي شریک شوي. ښايي امنیتي ارګانونه به هم تر اوسه کوم معلومات نه لري. موږ ته یوازې همدومره ویل شوي دي، چې زموږ هڅې روانې دي. ”
د بشري حقونو سرغړونو دا پېښې داسې مهال کېږي چې د طالبانو بهرنیو چارو وزیر امیر خان متقي د فرانسې له خبري اژانس سره یوه تازه مرکه کې ویلي، له نړیوالې ټولنې سره یې اړیکي په ښه کېدو دي او نژدې ده، چې حکومت یې په رسمیت وپېژندل شي.
بل لور نړیواله ټولنه وایي، تر هغو چې طالبان بشري حقونو او په ځانګړې توګه د ښځو حقونو ته درناوي و نه کړي، حکومت به یې په رسمیت و نه پېژندل شي.
بی بی سی پښتو
اروپايي پارلمان مرستياله: بشري حقونو ته له پام پرته د طالبانو رسميت پېژندنه به شونې نه وي
د بېلجيم پلازمېنه بروکسل کې د افغان ښځو په تړاو د اروپايي پارلمان له خوا جوړې شوې ځانګړې ناستې پر دويمه ورځ يو شمېر افغان ښځینه فعالانو وویل، چې له افغانستان سره مرستې د طالبانو د حکومت رسیمت پېژندلو له مسلې جلا دي.
يو شمېر مشهورې افغان مېرمنې چې پر افغانستان د طالبانو له واکمنېدو وروسته له هېواده وتلې وې د اروپا پارلمان کې د دغه هېواد د ښځو وضعيت بيا کتنې او له طالبانو څخه د نړيوالې ټولنې د غوښتنو د څرګندولو په موخه راټولې شوې وې.
په همدې حال د اروپا پارلمان يوې مرستيالې هيډي هوټالا بي بي سي ته وويل، “تر هغه چې طالبان وګړي ځوروي، ښځې چې د ټولنې نيمی برخه ده څنډې ته کړې او د نجونو د زدکړو مخنيوی کوی، د دې امکان لږ دی چې اروپايي ټولنه دې د طالبانو حکومت د رسميت پېژندلو پر لور ګام واخلي”.
نوموړې زياته کړه چې د غونډې ګډونوالو هم د طالبانو په رسميت نه پېژندلو ټينګار وکړ.
د افغانستان د بشري حقونو پخوانۍ مشره شهرزاد اکبر وايي، “د بشري مرستو برابرول او د طالبانو په رسميت پېژندل يو له بل سره بايد تړاو ونلري”.
نوموړې چې په دې غونډه کې برخه اخيستې وه له بي بی سي سره په خبرو کې وويل، “افغانستان لپاره د بشري مرستو برابرول او د هېواد بانکي سيستم پيلول د طالبانو په رسميت پېژندلو ته اړتيا نه لري”.
نوموړې زياته کړه چې “نړيوالې ټولنې ته د دوی پيغام دا و چې تر هغې چې جنسيتي توپير، د خبريالانو ځورونه، توپيري چلن دوام ولري طالبان په رسميت مه پېژنئ، دا ډله د افغانستان د خلکو استازيتوب نشي کولی”.
د افغانستان د پخواني حکومت د سولې وزارت وياندې ناجيه انوري هم بي بي سي ته وويل، “نړۍ له تېرو شلو کلونو راهيسې له افغانستان سره په دې شرط مرسته کوله چې د ښځو حقونو ته درناوی ولري”.
اغلې انوري وويل، “نړۍ بايد د افغانستان په اړه لا ډېر فکر وکړي او له تېرو درسونو زدکړه وکړي او وګوري چې په کوم ځای کې تېروتنه شوې”.
افغان سندرغاړې اريانا سعيد هم وويل، “دا زما لپاره ارزښت لري د هغو ښځو غږ شم چې اوس اوزا نشي اوچتولی”.
نوموړې وويل چې “افغان ښځې اوس د طالبانو پر وړاندې د بنديانو په څېر دي چې د زدکړې او کار اجازه نه لري”.
اغلې سعيد زياته کړه، “د حل لاره دا ده چې نړيواله ټولنه د طالبانو له لارې له خلکو سره د مرستې لپاره لار ومومي”.
د دې غونډو تر څنګ په ورته مهال د افغان ښځو لپاره روزنیز ورکشاپونه هم په پام کې نیول شوي وو، چې د افغانستان ملي شورا پخوانۍ ښځینه غړې به هم پکې ګډون درلود.
بی بی سی پښتو
افغانستان: یو شمېر دولتي پوهنتونونه پرانیستل شوي او ښځینه زدکوونکو ته د ورتګ اجازه ورکړل شوې
په افغانستان کې د طالبانو له واکمنېدو وروسته یو شمېر دولتي پوهنتونه لومړی ځل پرانیستل شوي او نجونو ته اجازه ورکړل شوې، چې ټولګیو ته ستنې شي.
د رویټرز خبري اژانس په رپوټ کې ویل شوي، د دې تر څنګ طالبان وايي، نجونې او هلکان به ځانګړي ټولګي ولري او د نصاب کتابونه به له اسلامي اصولو سره سم وي.
ملګرو ملتونو د نجونو لپاره د پوهنتونونو دروازو پرانیستل کېدو هرکلی کړی دی.
د افغانستان لپاره د ملګرو ملتونو عمومي منشي ځانګړې استازې دیبورالاینز په یوه ټویټر پیغام کې ویلي: ”راځي په ټول افغانستان کې پوهنتونو ته د ښځینه او نارینه زدکوونکو ستنېدو ملاتړ وکړو، په (دې) ملاتړ کې د سکالرشپونو پرواګرام او له ښځینه او نارینه استادانو سره روان ملاتړ هم شامل دی. ”
https://twitter.com/DeborahLyonsUN/status/1488793136553943045
په پام کې ده، نور پوهنتونونه به هم د روانې میاشتې وروستیو کې پرانیستل شي، خو د نجونو لپاره د متوسطه ښوونځیو دروازې لا هم تړلې دي.
د یادونې ده، چې د افغانستان په خصوصي پوهنتونونو کې له تېرو نژدې شپږ میاشتو راهیسې د طالبانو حکومت له لار ښوونې سره سم نجونو او هلکانو د ټولګیو په ځانګړیو برخو کې زدکړې ترلاسه کولې.
د طالبانو د لوړو زدکړو وزارت چارسمبالي وزیر عبدالباقي حقاني تېره اونۍ په يوه ويډيويي پیغام کې اعلان وکړ چې په ګرمو سيمو کې به دولتي پوهنتونونه د سلواغې پر ۱۳ نېټه پرانيستل شي.
د ښاغلي حقاني په وينا په سړو سيمو کې به بیا پوهنتونونه د کب پر اوومه نېټه پرانيستل کېږي.
افغانستان کې له تېرو څو میاشتو راهیسې کابو ټول دولتي پوهنتونونه تړل شوي وو او داسې اندېښنې راټوکېدلې وې چې ښایي د محصلینو درسي کال ضایع شي.
طالبان وايي، تعلیمي ادارو ته د نجونو له تلو سره مخالفت نه کوي، خو دوی باید بشپړ اسلامي حجاب وکړي، د نجونو او هلکانو ټولګي ځانګړي وي او درسي کتابونه باید د اسلامي اصولو له معیار سره سم وي.
دا پوهنتونونه د لویدیځوالو او طالبانو تر منځ ناروې کې له مخامخ خبرو یوه اونۍ وروسته پرانیستل کېږي.
په ناروې غونډه کې له طالبانو غوښتل شوي وو چې د ښځو حقونو ته درناوی وکړي.
-
لوبی5 days ago
راشدخان د ایرلینډ پروړاندې د ۲۰ آوریزو نړیوالو سیالیو لوبډلمشر شو
-
تازه خبرونه2 days ago
د هند د یوه پوهنتون په لیلیه کې پر لمونځ کوونکیو برید شوی
-
تازه خبرونه1 day ago
په نوي تعلیمي کال کې دې د نجونو ښوونځي او پوهنتونونه پرانیستل شي – حامد کرزی
-
نړۍ2 days ago
د آیسلینډ اورشېندنې یو ځل بیا سرراپورته کړ
-
تازه خبرونه2 days ago
په بدخشان کې د سرو زرو کان د نړېدو له کبله دوه کارګر مړه شوي
-
نړۍ1 day ago
شمالي کوریا یو بالسټیک توغندی وتوغاوه
-
تازه خبرونه6 hours ago
امریکا په افغانستان کې له هوايي بریدونو وروسته له پاکستان څخه د زغم غوښتنه وګړه
-
لوبی8 hours ago
د افغانستان کرکټ ملي لوبډله د ۲۰ اوریز لوبلړ ګټونکې شوه