د چین فضايي چارو یوه چارواکي د چارشنبې پر ورځ (د غویی درېیمه) ویلي، چې د چین او روسیې پر مشرۍ د سپوږمۍ نړیوال څیړنیز سټیشن د جوړولو لپاره لومړنۍ هڅې پیل کړې دي.

د ۲۰۲۸ کال د چین د چانګ ای-۸ ماموریت مشر انجنیر پې ژاویو زیاته کړې؛ ” دې اډې ته د انرژۍ رسولو لپاره د سپوږمۍ پر سطحه د لمریزو پیمانو  جوړول اړین دي، چې موخه ترې دې ماموریت ته په سپوږمۍ کې د دایمي اډې جوړول دي.”

د راپور له مخې؛ د نړۍ دوه‌یم لوی اقتصاد نیت لري، چې تر ۲۰۳۰ کال پورې یو لوی فضايي ځواک شي او خپل ستورمزلي سپوږمۍ ته واستوي. د دې کار لپاره د چین مهالوېش د سپوږمۍ لپاره د ناسا له ارټیمیس پروګرام سره همهاله دی.

دغه راز د چین د سپوږمۍ د اکتشاف پروژې مشر ډیزاینر تېر کال ویلي وه، چې د چین او روسیې پر مشرۍ د سپوږمۍ نړیوال څېړنیز سټیشن اساسي ماډل به تر ۲۰۳۵ پورې د سپوږمۍ په جنوبي قطب کې جوړ شي.

د روسیې فضايي ټولنې روسکوسموس تېر کال اعلان کړی؛ دوی پلان لري، چې تر ۲۰۳۵ پورې د چین له ملي فضايي ټولنې سره په همکارۍ د سپوږمۍ پر سطحه یو اټومي ریکټور جوړ کړي، چې د سپوږمۍ د څېړنې سټیشن ته انرژي چمتو کړي.

د رویټرز د څرګندونو له مخې؛ د چین د فضايي چارو د یوه چارواکي لخوا د ۱۷ هېوادونو او نړیوالو بنسټونو استازو ته، چې د سپوږمۍ نړیوال څېړنیز سټیشن په پروژه کې ښکېل دي؛ ښیي، چې چین د دې نظر ملاتړ کوي. که څه هم تر اوسه یې په رسمي ډول ندی افشا کړی.

د چین د سپوږمۍ د اکتشاف پروګرام مشر ډیزاینر وو ویرن د دې ناستې په څنډه کې رویټرز ته وویل: “د سپوږمۍ د نړیوال څېړنیز سټیشن په پروژه کې مهمه مسله د انرژۍ رسول دي. په دې برخه کې روسیه طبیعي ګټه لري. په ځانګړي توګه د فضايي اټومي انرژۍ د ټکنالوژۍ په برخه کې، چې حتی له امریکا څخه مخکې دی.”

هغه زیاته کړې: “په تېرو وختونو کې د فضايي ریکټرونو په اړه په خبرو اترو کې د ټینګار وړ پرمختګ ندی شوی؛ خو زه هیله لرم، چې دا ځل دواړه هېوادونه سپوږمۍ ته د اټومي انرژۍ کمارخونه واستوي.”

چین ویلي؛ په راتلونکي کې به ۵۵۵ پروژه جوړه کړي، چې ۵۰ هېوادونه، ۵۰۰ نړیوال علمي څېړنیز بنسټونه او ۵۰۰۰ بهرني څېړونکي به د روسیې له ګډ سټیشن سره یوځای شي.

د پنجشیر ولایت د رسنیو دفتر نن (چارشنبه د کب لومړۍ) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې له نوري فایبر سره د دې ولایت د نښلولو د ملي پروژې عملي کار به په راتلونکې میاشت کې پیل شي.

په دې خبرپاڼه کې راغلي، چې دا پروژه له ګلبهار څخه تر بازارک پورې ۳۶ کیلومټره لار پوښي؛  شتل، انابه او رخه ولسوالۍ به هم د نوري فایبر له خدماتو برخمنې کړي.

د خبرپاڼې له مخې؛ دا  پروژه د پنجشېر ولایتي ادارې د هڅو او د افغانستان اسلامي امارت د مخابراتو او معلوماتي ټکنالوژۍ وزارت د مشرتابه د ځانګړې پاملرنې له کبله د افغان بېسیم، افغان ټیلیکام او آی‌سي‌جي ICG شرکتونو لخوا پلي کیږي.

له هغې وروسته، چې د امریکا منتخب ولسمشر ډونالډ ټرمپ وویل، چې سپینې ماڼۍ ته له ستنېدو وروسته به ټیک‌ټاک اپلیکیشن ته لاسرسی بېرته خوندي کوي؛ نو ټیک‌ټاک د یکشنبې پر ورځ اعلان وکړ، چې په امریکا کې خپل خدمات بېرته د لاسرسي وړ ګرځوي.

ټیک‌ټاک خپلو کاروونکو ته په یوه پیغام کې ویلي: “د ټرمپ له هڅو څخه مننه، ټیک‌ټاک په امریکا کې بېرته فعالیږي.”

ټیک ټاک هم په یوه خبرپاڼه کې ویلي؛ امریکایي کاروونکي توانېدلي، چې د چینایي شرکت اوبپاڼې ته لاسرسی ومومي.

د شنبې پر شپه د امریکايي کاروونکو لپاره ټیک‌ټاک ته لاسرسی وځنډول شو.

امریکایي چارواکو خبرداری ورکړی و، چې د چینایي شرکت بایټ‌ډنس تر ملکیت لاندې د چین حکومت د امریکایانو له معلوماتو څخه د ناوړه ګټې اخیستنې احتمال شته.

د ټرمپ لخوا د ټیک‌ټاک بیارغونه د هغه د لومړۍ دورې پر پرتله د هغه په ​​دریځ کې یو بدلون ګڼل کیږي. په ۲۰۲۰ کال کې هغه د چین حکومت لخوا د امریکایانو شخصي معلوماتو ته د لاسرسي په اړه د اندېښنو له کبله د اپلیکیشن د بندولو هڅه وکړه.

په دې وروستیو کې، ټرمپ ویلي، چې “ټیک‌ټاک مې په زړه کې ځانګړی ځای لري” ځکه، چې د ۲۰۲۴ کال په ټاکنو کې یې د ځوانو رای ورکوونکو د جذبولو لپاره ترې ګټه پورته کړه.

د هغه قانون له مخې، چې تېر کال تصویب او د جمعې پر ورځ د امریکا سترې محکمې لخوا تائید شو؛ نو تر یکشنبې پورې ټیک‌ټاک وخت درلود، چې د چینایي شرکت بایټ‌ډنس سره اړیکې پرې کړي او په امریکایي پېرودونکو وپلورل شي.

امریکایی قانون جوړونکي اندېښمن دي، چې د چین حکومت کولی شي ټیک‌ټاک اړ کړي، چې د چینایي قانون پراساس د امریکایي وګړو په اړه معلومات وروسپاري.