په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د بشري مرستو همغږۍ دفتر (OCHA) وايي، د هېواد روغتیايي سیسټم د سقوط په حال کې دی او په دې اړه اندېښنې زیاتې شوې دي.

اوچا، چې د ۲۰۲۱ کال له اګست څخه تر ۲۰۲۴ کال پورې بشري وضعیت او اقتصادي بحران څېړلی څرګندوي: سره له دې، چې افغانستان د اسلامي امارت د واکمنۍ په درې کلونو کې شاوخوا ۶ اعشاریه ۷ میلیارډ ډالر مالي مرسته ترلاسه کړې؛ خو په دغه هېواد کې بشري او اقتصادي بحران اوس هم پخپل حال پاتې دی.

دغه بنسټ د ښځو او نجونو پر بنسټیزو حقونو د بندیزونو او خنډونو زیاتوالی یو له هغو عواملو ګڼي، چې په تېرو درېو کلونو کې یې دغه کړکېچ نور هم پیاوړی کړی دی.

د دې ټولنې د معلوماتو له مخې، افغانستان یوازې په ۲۰۲۲ ز. کال کې شاوخوا ۳ اعشاریه ۳ میلیارډ ډالر مالي مرسته ترلاسه کړې ده.

اوچا د بانکدارۍ په سکټور کې د ګډوډۍ او د دوه اړخیزو پراختیایي همکاریو د ناڅاپه ځنډ له کبله رامنځته شوی سخت اقتصادي زوال، د خوراکي توکو د نه خوندیتوب د کچې لوړوالی، بېېوزلي او وچکالي په هېواد کې د اوسني بحران د نورو عواملو په توګه یاد کړل.

په دې شننه کې راغلي، چې له ۲۰۲۱ کال څخه تر اوسه پورې اسلامي امارت له ۳۹۲ اوامرو څخه ۷۱ یې په بشردوستانه چارو کې د افغان ښځو ګډون په مستقیمه توګه پر نښه کړی دی.

اوچا وايي، چې د اسلامي امارت دغو لارښوونو په افغانستان کې د بشري فعالیتونو پر وړاندې د پام وړ ننګونې رامنځته کړې دي.

په دې شننه کې راغلي، چې د مرسته کوونکیو هېوادونو لخوا د بودجې کمېدا به په افغانستان کې د ملګرو ملتونو ټولنې د اوسنيو بشري فعاليتونو ساتل ناشوني کړي.

دا په تاسې حال کې ده، چې د اسلامي امارت عامې روغتیا وزارت چارسمبالي د ملګرو ملتونو د وګړو صندوق له حوزوي مشر سره په لیدنه کې د افغانستان د روغتايي سیسټم د پیاوړتیا لپاره د نړیوالو روغتیايي ادارو مرسته اړینه یاده کړې ده.

وال سټریټ ژورنال په خپل یوه ځانګړي راپور کې لیکلي؛ تهران په پام کې لري، چې دا ځل له پیاوړو اسلحو څخه پر ګټې اخیستنې د اسرائیلو پر وړاندې خورا پیچلی، ويجاړوونکی او خونړی برید وکړي.

د دغه راپور له مخې، چې د لړم د میاشتې پر دیارلسمه خپور شوی؛ د ایران او عرب چارواکو لخوا، چې د ایران له دې پلانونو خبر دي، څرګنده شوی دی.

وال سټریټ ژورنال لیکي؛ دا اوس هم څرګنده نده، چې د ایران نوي ګواښونه یوازې لفظي دي او که رښتیني دي.

د ایران مذهبي مشر علي خامنه‌ای په دې وروستیو کې ویلي، چې اسرائیل او امریکا ته به غاښ ماتوونکی ځواب ورکړي.

د یادونې ده، چې له دې مخکې ایران پر اسرائیلي رژیم دوه ځلې بریدونه کړي، چې په دغو بریدونو کې بالستیک توغندي کارول شوي دي.

له طبیعي پېښو سره د مبارزې ملي ادارې ويلي؛ په پغمان ولسوالۍ کې د اور لګېدنې له کبله دوه کسان مړه شوي او ۲۶ نور ټپیان دي.

دې ادارې نن یکشنبه ( د لړم دیارلسمه) په یوه خبرپاڼه کې ویلي، چې د لومړنیو راپورونو له مخې د کابل ولایت د پغمان ولسوالۍ د حیدرخان کلا په اړوند سیمه کې د اور لګېدنې له کبله دوه کسان مړه شوي، ۱۰۷ نور ټپیان دي.

په خبرپاڼه کې راغلي، چې په دې اورلګېدنه کې شرکتونو، سوداګرو او صنعتکارانو ته څه دپاسه يو ميليون او دوه سوه زره ډالر زيان اوښتى دى.

د یکشنبې په ورځ د دې ادارې مشر نورالدین ترابي له سیمې لیدنه وکړه او د اورلګېدنې له کبله یې زیانمنو شویو سره خپله خواخوږي څرګنده کړه.

ده ويلي، چې د اور لګېدنې د علت معلومولو او د لازمو پرېکړو لپاره د پلټنو ډلې سيمې ته رسېدلي دي.

دغه اور نن سهار شاوخوا شپږ بجې د ګازو په یوه شرکت کې ولګېد، چې په پایله کې یې د ټانکرونو غټه چاودنه وشوه؛ خو اور وژونکيي چټک د پېښې ځای ته ورسیدل.

د طبیعي پېښو پر وړاندې د چمتووالي ملي اداره وايي، دا احصائیه لومړنۍ ده او له سروې او ارزونې وروسته به بدلون ومومي.

ویل کیږي، چې د ګاز ټانکر ټوټې د اورلګېدنې له ځای څخه ۲ کیلومټره شاوخوا ته غورځېدلې او ځایي خلکو ته یې مالي زیان رسولی دی.