د بامیان ولایت یو شمېر اوسیدونکیو ويلي؛ اسلامي امارت دې د لرغونو آثارو ساتنې او بيارغونې ته، چې د ویجاړېدو له ګواښ سره مخ دي؛ پام راواړوي، چې کورنیو او بهرنیو سیلانیانو ته د رتګ زمینه برابره او د دولت اقتصادي عوايد ډېر شي.

بامیان د هېواد یو له هغو تاریخي ولایتونو څخه دی، چې د بودا سترې مجسمې په کې دي. که څه هم دغه لرغوني آثار د څو کلونو جګړو پر مهال زيانمن شوي؛ خو بيا هم دغه لرغونې سیمه د سيلانيانو په زړونو کې ځای لري او کورني او بهرني سيلانيان ترې ليدنه کوي.

د هېواد يو شمېر اوسېدونکي د باميانو د بودا رغول او په هېواد کې د تاريخي ابداتو ساتل مهم بولي؛ خو وايي، چې په تېرو شل کلونو کې دې مسئلې ته جدي پاملرنه نده شوې.

سیمه ییز سیلاني امان الله محمودزی وایي: مونږ د باميانو د هغې سيمې ليدو ته راغلي یوو، چې تاريخي آثارو په کې موقعيت لري. د طالبانو له واکمنۍ وروسته په هېواد کې امنيت ډېر ښه شوی؛ خلک د پخوا پر پرتله په آسانۍ له يوه ځايه بل ځاى ته تګ راتګ کولى شي.

سیمه ییز سیاح او سیلاني حسین الله ویلي؛ دا یوه تاریخي سیمه ده، چې د لیدلو وړ او زړه راکښونکې ده. که دا بیا ورغول شي؛ نو ډېر سیلانیان به راشي او د سیمې خلکو ته به ورسره کاري زمینه برابره او د اسلامي امارت اقتصادي عواید هم ډېر شي.

عبدالقادر حکیمي نومي سیلاني ویلي: که مونږ اقتصادي پرمختګ ته پام وکړو؛ باید دا ډول تاریخي ځایونه ورغوو او نه یوازې ساتنه یې وکړو، بلکې سیاحت ته هم وده ورکړو. سیلانیان د هغه سیمې په اقتصاد کې مرسته کوي، چې دوی ورځي. که دا مجسمې بیارغول شي، نو د ټولې نړۍ څخه به یې لیدنې ته سیلانیان راشي.

اسلامي امارت په کابل کې له بیا واکمنېدو سره سم د هېواد د لرغونو سیمو د ساتنې او رغونې ډاډ ورکړی دی.

له دې مخکې د غور ولایت فرهنګیانو د جام منار، چې د یونسکو د نړیوالو میراثونو په نوملړ کې هم شامل دی، د ویجاړېدو له ګواښ څخه خبرداری ورکړی و.

دغه 65 مټره لوړ منار د ۱۱۹۰ زېږدیز مال په شاوخوا کې په بشپړه توګه له پخو خښتو څخه جوړ شوی او پر رڼو خښتو، ګچ و خاورې سینګار او ښکلی شوی دی.

له ۲۰۰۲ زېږدیز کال راپدیخوا دغه منار د نړۍ د میراثونو په نوملړ کې د ویجاړېدو له ګواښ سره مخ دی او له تېرو اووه کلونو راپدیخوا کارپوهانو خبرداری ورکړی، چې د سقوط له خطر سره مخ دی.

په کابل کې د افغانستان اسلامي له بیا واکمنېدو وروسته، د یونیسکو عمومي مشر آډري ازولي یوه بیانیه خپره کړه، چې د افغانستان د فرهنګي میراثونو د تنوع په ساتلو کې، د نړیوالو قوانینو پر بشپړ درناوي او د ټولو اړینو تدابیرو نیولو غوښتنه کوي،چې فرهنګي میراثونه د زیان او لوټ کیدو څخه وژغورل شي.

د افغانستان فرهنګي میراثونه زرګونه کلونه لرغونتوب لري؛ دا ټاټوبی د ډېرو تمدنونو څلورلاری و او د پام وړ میراثونه ترې پاتې دي، چې د تاریخ له بېلابېلو پړاوونو تر مونږ رارسېدلي او څه نا څه خوندي پاتې دي، چې د هغه مهال د هنري واک و ځواک ښکارندویي کوي.

د یادونې ده، چې په دې وروستيو کې اسلامي امارت د دې تاريخي منار د ويجاړولو د مخنيوي، رغونې او امنيت خوندي کولو لپاره ٣٠ کسيزه ډله ګومارلې ده.

د افغانستان اسلامي امارت ځواکونو د دوشنبې پر ورځ په پکتیکا ولایت کې لسګونه میله وسلې، چې د افغانستان – پاکستان له پولې سره خیبر پښتونخوا ته قاچاق کېدې نیولې دي.

د پکتیکا ولایتي چارواکو په ډاګه کړې؛ امنیتي ځواکونو د ډیورنډ کرښې د انګور اډې په سیمه کې هغه ۳۸ میله بېلابېلې وسلې نیولي، چې له پیازو بار په یوه ډاټسن موټر کې ځای پر ځای شوې وې او د پښتونخوا وزیرستان ته قاچاق کېدلې.

د سرچینې په خبرپاڼه کې راغلي؛ د يادو وسلو د لېږد په تړاو یو کس نیول شوی او اعتراف یې کړی، چې وسلې یې له غزني ولایت څخه لېږدولې.

ګاونډ هېوادونو ته د وسلو او نورو پوځي تجهیزاتو د قاچاق مسله د اسلامي امارت له واک ته رسیدو وروسته د افغانانو تر منځ د بحث یوه موضوع ګرزېدلې ده.

د افغانستان اسلامي امارت ګاونډ هېوادونو ته د پوځي تجهیزاتو د قاچاق په اړه اوازې او ادعاوې رد کړي دي.

د کورنیو چارو وزارت ویاند قاري سعید خوستي ویلي، چې د افغانستان د استخباراتو اداره به اجازه ورنکړي، چې یوه مرمۍ هم له هېواده بهر ولېږدوي.

خوستي د ۲۰۲۱ کال د نوامبر پر ۲۶ په ویډیويي پیغام کې څرګنده کړې: مونږ یوې قوي اردو او پوځي تجهیزاتو ته اړتیا لرو او مونږ به هېڅکله چا ته اجازه ورنکړو، چې دغه تجهیزات له هېواده وباسي.

په همدې حال کې تېره میاشت د افغانستان اسلامي امارت چارواکو په رسنیو کې خپاره شوي راپورونه رد کړل، چې ګواکې اسلامي امارت حکومتي ځواکونو پر پاکستان د امریکا پوځي تجهیزات پلورلي دي.

د اسلامي امارت چارواکو ویلي، چې په دې راپورونو کې هیڅ حقیقت نشته او دا یوازې پروپاګند دی.

د افغانستان اسلامي امارت د بهرنيو چارو وزارت وياند د لويديځ هغه ادعاوې رد کړې، چې ګواکې د ا.ا.ا ځواکونو د تېر سقوط شوي حکومت د امنيتي ځواکونو غړي او چارواکي وژلي دي.

د افغانستان اسلامي امارت د بهرنيو چارو وزارت د وياند عبدالقهار بلخي دا څرګندونې یوه ورځ وروسته له هغې راپورته کیږي، چې امریکا او یو شمېر لویدیځو هېوادونو د افغان امنیتي ځواکونو د پخوانیو سرتېرو د وژل کېدو راپورونه غندلي او پدې اړه یې د بېړنۍ څېړنې غوښتنه کړې ده.

د بهرنیو چارو وزارت ویاند عبدالقهار بلخي ويلي؛ هغه کسان، چې د ا.ا د عفوې له فرمان سرغړونه وکړي مجازات بشي.

هغه زیاتوي؛ مجاهدین د بخښنې د فرمان پلي کولو ته ژمن دي او د پخوانۍ ادارې کارکوونکي به د پخواني مخالفت له کبله ونه ځورول شي.

بلخي دا هم ویلي، چې پېښې په پوره پاملرنه څېړل کېږي، خو بې بنسټه اوازې د اعتبار وړ ندي.

دا په داسې حال کې ده، چې پدې وروستیو کې امریکا، اروپايي ټولنې، بریټانیا، جاپان او یو شمېر نورو هېوادونو په یوه اعلامیه کې ویلي، چې د افغانستان د پخواني حکومت د امنیتي ځواکونو د غړیو د وژل کېدو راپورونه ورکړ شوي دي.