د ملګرو ملتونو د خوړو نړیوال پروګرام (WFP) په افغانستان کې زیانمنو ټولنو ته د خواړو او اړتیاوو د پوره کولو لپاره د بشري مرستو له دفتره( USAID ) ۴۹ میلیون دالرو نوې مرستې ترلاسه کړې دي.

په افغانستان کې د USAID د ماموریت مشر پیتر ناتیلو ویلي؛ دا مهمه ده، چې په دې وخت کې زیان منونکیو کورنیو ته د خواړو مرستې چمتو شي.

نوموړي زیاته کړې، چې دا اداره له WFP سره ټولنو ته له کارکولو خوښه ده.

له دې نوې بودیجې سره د نړۍ د خوړو پروګرام به نږدې یو میلیون خلکو ته، چې له  شخړو او طبیعي خطراتو اغېزمن شويو، خوارځواکۍ ځپليو، امیندواره او شیدې ورکوونکیو میندو ته خواړه او نغدې ووېشي.

په افغانستان کې د نړیوال خوراکي پروګرام مشر رابرت کاسکا ویلي؛ دا ملګرتیا په بحراني وضعیت کې رامینځته کیږي، چې په ټوله نړۍ کې شاوخوا څلور میلیون خلک د خوراکي توکو له سخت کمښت سره مخ دي.

هغه زیاته کړکړې: مونږ د امریکا د دولت له دې بودیجې او په تېرو کلونو کې له پرلپسې ملاتړ او مرستو مننه کوو. د امریکا د خلکو د مهربانۍ، سخاوت او پيوستون له کبله د سلګونه زره خلکو ژوند خوندي کیږي.

د دې مرستې یو څه برخه لیرې پرتو سیمو ته د خوراکي توکو د رسولو لپاره د ادارې ظرفیت پیاوړي کولو او د ملګرو ملتونو د بشردوستانه الوتنو خدماتو (UNHAS) ته، چې د نړیوالې ټولنې لخوا په افغانستان کې پرمخ وړل کیږي سرته رسیږي.

له کورونا ویروسه د مخه ټاکل شوې وه، چې WFP د خپلو ملي عملیاتو له لارې۷.۲ میلیون خلک تر پوښښ لاندې راولي؛ خو اوس د کرونا ویرس د خوریدو له کبله نور درې میلیون خلک پرې ورزیات شوي دي.

پوهانو ویلي، چې پخوا به دیناسور ته د غټو موجوداتو په توګه کتل کیدل؛ خو پدې اوونۍ کې د یوې نوې څېړنې پایلې خپرې شوې، چې یو بل لیدلوری انځوروي او وایي: کیدی شي دوی په لومړي سر کې کوچني وه.

داسې فکر کیده، چې دایناسور به دېر غټ و، خو په روانه اوونۍ کې د نویو څېړنو پایلو وښوده، چې کیدی شي دوی په لومړي سر کې کوچني وه.

د افریقا په ختیځ ساحل مدغاسکر ټاپو کې له لیدل شويو فوسیلونو څخه تر لاسه شوي معلومات په ډاګه کوي، چې دغو مخلوقات شاوخوا ۲۳۷ میلیون کاله دمخه ژوند کړی او یوازې ۱۰ سانتي متره لوړ ول.

ساینس پوهانو ويلي، چې دغه بېلګه کیدی شي د پتروسارسونو د اصل په روښانه کولو کې هم مرسته وکړي، چې وزر لرونکي دایناسورونه ول او په وخت کې یې پر آسمان واکمني لرله.

د شمالي کارولینا د طبیعي موزیم څېړونکي کریستین کامرر، چې په دې څېړنه کې یې برخه لرله په روانه اوونۍ کې د پوهنې اونیزې ته ویلي، چې عام درک دادی، چې دا موجودات غته بنه لرونکي دي.

نوموړي زیاته کړې؛ خو دا نوی حیوان د دایناسورانو او پتروسارس کومه بله څانګه ده، چې ګونګوټې ته ورته ده.

دغه بېلګه کونګونافون کالي یا د حشرې کوچنی وژونکی نومول شوی، چې پر ۱۹۹۸ زېدیز کال په مدغاسکر کې د یوې ډلې لرغونپوانو په مشرۍ جان فلین د امریکا د نیویارک د طبیعي تاریخ په موزیم کې وموند.

دایناسوران او پتروسارسان د اورنیتو له کورنۍ دي او ریښه یې هم پېژندل شوې؛ ځکه، نو ډېرې لږ بېلګې د دې ریشې له اصل او نسبه موندل شوې دي.

د دې فوسیل او دې ته ورته د نورو شننه او وېشنه د سې شنبې پر ورځ د علومو د ملي اکادمۍ د مقالو په ټولګه کې خپاره شوي، چې کیدی شي د دغو بېلګو په اړه د ډېرو پوښتنو ځوابونه په کې وموندل شي.

دوبۍ د سې شنبې پر ورځ د منځني ختیځ د ګرځندوی د مرکز په توګه  د سیاحت او ګرځندوي مرکز بیا پرانسته وکړه او تمه لري، چې بېرته له کرونا څخه دمخه پېرته چټک ګامونه پورته کړي.

د دوبۍ د ګرځندوی او بازارموندنې عمومي مشر هلال ال ماري د چهار شنبې پر ورځ له بلومبرګ تلویزیون سره په مرکه کې څرګنده کړه، چې: کله، چې هر څه خپل پخواني حالت ته ور وګزي؛ مونږ هم پرته له شکه تېر کال ته د ورته اقتصادي ودې لیدو ته سترګې پر لاره یو.

دوبۍ کلونه کلونه تر شا پریښي، چې یو سوداګریز او د ګرځندویانو د پام وړ ګرزیدلی او هر کال میلیونونه لیدونکي راجلبوي.

دوبۍ د کرونا ویروس د خوریدو له وېرې په مارچ میاشت کې خپلې پولې وتړلې او د قرانطین پراخه هڅې یې پلې کړې. د کابل په ګډون دننه او بهر الوتنې وځنډول شوې او د درې میاشتو لپاره دوبۍ ته د تلونکيو افغانانو لپاره ویزې ورکړ شوي ندي.

په هر حال د تېرې میاشتې په بهیر کې د افغانستان په ګډون لږ شمېر هېوادونو ته الوتنې ورو ورو پیل شوې.

آل ماري د ګرځندوی د بیا پرانستې د وروستۍ هڅې په اړه ویلي: مونږ په رښتیا نن په ښه او غوره وضعیت کې یو؛ خلک ډېر هیله من دي او مونږ د مثبت لوري لیدونکي یو.

هغه دا هم ویلي؛ تر هغه وخته، چې نور هېوادونه پر حالاتو څارنه ولري او چارې عادي شي، مونږ به حتما دا د ګرځندوی بېرته راتګ په توګه وینو.

آل ماري زیاته کړې: وړاندویېنه کوو، چې د کال پای ته پر نږدې کیدو او د بازارونو له خلاصیدو سره خلک بیا پر کار ګمارلو پیل کوي. خلک دې په رښتیا هڅه وکړي، چې دا وده نوره هم ځواکمنه کړي؛ ځکه دا هغه څه دي، چې دوی په خپلو دندو کې ترسره کوي او په کې اخته دي.

دا کار وروسته له هغې شونی شو، چې د سې شنبې پر ورځ د دوبۍ شهزاده شیخ حمدان بن محمد د دوبۍ نړیوال هوایی ډګر ته ورسید او څرګنده یې کړه؛ متحده عرب امارات چمتو دی، چې د خپل نړیوال هوایي ډګر له لارې نړیوالو ته بیا هم ښه راغلاست ووایي.

شیخ حمدان وویل: ما دوبۍ ته د سیلانیانو د ښه راغلاست لپاره پراته پروتوکولونه بیا کتلي او هغه څه، چې مونږ ولیدل د نړیوالو سیلانیانوبیا راتګ ته د دوبۍ بشپړ چمتووالی ښیي.

هغه څرګنده کړې: مونږ د مسافرو او سیلانیانو د هوساینې او خوندیتوب لپاره ترټولو ډادمن معیارونه  چمتو کړي دي.

په هرحال د متحده عرب اماراتو هوایی شرکت د چارشنبې پر ورځ  الوتنې د ورځې لخوا کړي او د هغو هېوادونو مسافرینو ته یې خبر ورکړي، چې که غواړي دوبۍ ته الوتنه وکړي؛ نو اړ دي، چې له الوته مخکې د کرونا ویروس کتنه ترسره کړي.

دوبۍ میشتي هوایي شرکت ویلي، چې صحي سندونه باید ۹۶ ګړۍ مخکې له رسیدو صادر شي.

د متحده عرب اماراتو شرکت په ډاګه کړې: متحده عربي اماراتو ته له لاندې هېوادونو یا هوایي ډګرونو څخه سفر کوونکي مسافر باید د حکومتونو او لابراتوارونو لخوا د کرونا ویروس تائید شوي منفي سندونه ولري؛ پرته له دې د الوت اجازه نه ورکول کیږي.

یاد شرکت څرګنده کړې؛ له ټاکل شويو ځایونو څخه تر لاسه شوي روغتیایي سندونه، چې متحده عربي امارات پرې هم خبروي؛ د منلو وړ دي.

دغه اغېزمن هېوادونه شرکتونه دا دي: افغانستان، بنګله دیش، مصر، هند، ایران، پاکیستان، فلیپین، روسیه، تانزانیا، امریکا – دالاس فورټ ورت (DFW) ، هوستن (IAH) ، لاس انجلس (LAX) ، سان فرانسسکو (SFO) ، فورت لادیردیل (FLL) او اورلاندو (MCO) د کالیفورنیا، فلوریدا او تیکزاس میشتي مسافر، چې د اماراتو پر الوت له دوبۍ سره نښلیږي.