هرچند همه ساله با گرم شدن هوا در فصل بهار جنگ ها در کشور شدت می گرفت، اما در سال ۱۴۰۰ با آغاز روند خروج نیروهای خارجی در ماه ثور از کشور، جنگ افغانستان به گونه بی سابقه شدت گرفت و هر روز از تصرف ولسوالی ها به دست نیروهای امارت اسلامی مخابره می‌شد.

در جریان ماه ثور تا اوایل جوزا، ۲۴ ولسوالی از کنترول دولت خارج شد و در ادامه دست به دست شدن ولسوالی‌ها نیروهای امارت اسلامی در دوازدهم ماه سرطان تنها ظرف ۲۴ ساعت ۱۳ ولسوالی را  از جمله ولسوالی‌های تیشکان، تگاب، درایم، کشم، وردوج، شهر بزرگ، راغستان، جرم و یفتل در ولایت بدخشان؛ کلفگان و فرخار در ولایت تخار؛ شاه‌ولی کوت در ولایت کندهار و زرمت در ولایت پکتیا را تصرف کردند.

در حالیکه روند خروج نیروهای خارجی از افغانستان ادامه داشت و تا تاریخ دهم جوزا کشورهای پرتغال، اسلوانیا، اسپانیا و سویدن نیروهای خود را به‌طور کامل از افغانستان بیرون کشیدند.

میرزا محمد یارمند، نظامی پیشین گفت: "سرقومندان ولسوالی را اینها خورد ضابط های اردو را آوردند و تعین کردند، و این خورد ضابط های نمیدانستند که در بست های دگروال و دگرمن اینها تعین شده اند. اینها هیچ نمیداستند که وظیفه ما چی است و برای آنها تیلفون می‌شد که تسلیم شوید تسلیم شوید و سقوط ها از همینجا آغاز شد."

در ادامه، حملات نیروهای امارت اسلامی بر بزرگ شهر ها افزایش یافت و تا جایکه که هردو طرف مسایل صلح را کنار گذاشتند و رسما اعلام جنگ کردند. به تاریخ یازدهم اسد شورای ملی نشست اضطراری فوق العاده برگزار کرد و در آن اشرف غنی مردم را برای جنگ در برابر امارت اسلامی فراخواند.

محمد اشرف غنی، رییس جمهور کشور در آن‌زمان گفت: "این تجاوز بر ما تحمیل شده است این جنگ بر ما تحمیل شده است این فتنه بر ما تحمیل شده است حکم خداوند است که اگر گروه متجاوز از تجاوز دست بر نمی دارد جنگیدن در برابر آن وجیبه هر مسلمان است."

پس از این سخنان اشرف غنی جنگ ها بیشتر شعله ور شد و سه روز بعد از این اظهارات وی به تاریخ پانزدهم اسد برای نخستین بار امارت اسلامی کنترول مرکز ولایت نیمروز در جنوب غرب کشور را بدست گرفتند.

وحید الله سباوون، رهبر حزب متحد اسلامی افغانستان گفت: " به سطح بالا کماندو داشت، به سطح بالا هوایی داشت، اردو داشت، قطعات خاص داشت، اسپیشل فورس داشت، یک قوه بود در منطقه مثال نداشت، تربیت شان همه چیز شان ولی قومنده در دست یک نفر و هرکس فکر می کرد که من اینجا مامور نیستم، نوکر استیم و یا بی قدرت استیم و صلاحیت نداریم."

پس از سقوط مرکز ولایت نمیروز مراکز برخی ولایات در شمال کشور نیز از کنترول دولت خارج شد و محمد اشرف غنی، رییس جمهور فراری کشور دوبار به بلخ سفر کرد تا اوضاع در شمال را کنترول کند. عطا محمد نور و عبدالرشید دوستم با جمع دیگر از بزرگان شمال در جلسه اضطراری امنیتی با اشرف غنی روی چگونگی مهار وضعیت بحث و گفتگو کردند.

امارت اسلامی پس از نیمروز، در ظرف یک هفته مراکز ولایت های هرات، غزنی، هلمند، قندهار، و غور را نیز تصرف کردند.

سر انجام صبح روز بیست چهارم اسد نیروهای امارت اسلامی به دروازه های کابل رسیدند و تا این زمان تنها شهر کابل در اختیار دولت وقت ماند و باقی جغرافیایی افغانستان همه در کنترول نیروهای امارت اسلامی بود.

جنگ های نفس گیر پنج ماهه میان نیروهای امنیتی و امارت اسلامی افزون بر تلفات طرف های درگیر جنگ، تلفات غیر نظامیان را نیز در پی داشت.

بربنیاد گزارش سازمان ملل متحد در نیمه اول سال ۲۰۲۱، دستکم ۱۶۵۹ غیر نظامی کشته و ۳۵۲۳ تن دیگر زخمی شدند.

در این گزارش آمده بود که ۳۹ درصد غیرنظامیان توسط طالبان، ۲۳ درصد توسط نیروهای امنیتی افغان، ۱۶ درصد توسط سایر نیروهای مخالف دولت، ۹ درصد توسط گروه (داعش)، ۱۱ درصد نیز در تبادل آتش میان طرف‌های درگیر و ۲ درصد نیز توسط نیروهای وابسته به دولت افغانستان کشته و زخمی شده‌اند.

آمارها از تلفات نیروهای نظامی نشان می دهد که در جریان ماه ثور ۴۰۵ نیروی امنیتی و در جریان ماه جوزا ۷۰۳ نیروی امنیتی جان باخته اند. همچنان وزارت دفاع در آن زمان ادعا کرد ۲۱۴۶ نیروی امارت اسلامی را در جریان ماه ثور و ۱۵۳۵ تن دیگر آنان را در جریان ماه های جوزا و سرطان از بین برده است، آمارهای که امارت اسلامی در آن زمان رد کرد.

جنگ در افغانستان ختم شد اما پس لرزه ها ناشی از جنگ در جریان عملیات تخلیه جان بیش از ۲۰۰ غیر نظامی دیگر را هم گرفت.

حالا بیش از هفت ماه می شود که امارت اسلامی در افغانستان حاکمیت دارد و دولت جدید را رهبری می کند اما تا کنون هیچ کشوری حاضر نشده است که دولت جدید افغانستان را به رسمیت بشناسد و روشن نیست که بحران مشروعیت دولت جدید افغانستان چه زمانی پایان خواهد یافت.